راه علاج حسد (منبر حسد 7 )

راه علاج حسد

صفت رذیله حسد، مانند دیگر اوصاف رذیله، جزء بیماریهای روح به حساب می آید و هر بیماری روحی قابل درمان است؛ هرچند درمان این رذیله کاری است دشوار که گاه نیاز به تلاش فراوان دارد، ولی با این حال نباید از درمان آن ناامید بود. علمای اخلاق برای درمان حسد به دو امر توصیه نموده اند:

الف. شیوه علمی

در این راه، خوب است انسان نسبت به زیانهای بی شمار رذیله حسد تفکر و اندیشه داشته باشد و آیات و روایاتی را که در این زمینه وارد شده است، ملاحظه نماید و سرگذشت کسانی را که دچار حسودی بودند، مطالعه کند که این عمل یقینا اثر مثبتی خواهد داشت و انسان به جای تلاش در تخریب دیگران و زوال نعمت از آنها، برای پیشرفت و ترقی خویش تلاش خواهد نمود.

علی علیه السلام در این زمینه می فرماید:

»اِحْتَرِسُوا مِنْ سَوْرَةِ الْجَمْدِ وَ الْحِقْدِ وَ الْغَضَبِ وَ الْحَسَدِ وَ اَعِدُّوا لِکُلِّ شَیْ ءٍ مِنْ ذَلِکَ عُدَّةً تُجَاهِدونَهُ بِهَا مِنَ الْفِکْرِ فِی الْعَاقِبَةِ وَ مَنْعِ الرَّذِیلَةِ وَ طَلَبِ الْفَضِیلَةِ؛ خود را از شدّت بخل و کینه و غضب و حسد در امان دارید و برای مبارزه با هریک از این امور وسیله ای آماده سازید، از جمله:

1)در عواقب [سوء] این صفات رذیله تفکر کنید

2)و از آنها دوری بجویید

3)و به دنبال فضایل بروید«

عوامل و انگیزه های حسد(منبر حسد 6 )

عوامل و انگیزه های حسد

بسیاری از علمای اخلاق برای حسد سرچشمه هایی ذکر کرده اند و تعداد آن را به عدد هفت رسانده اند که خلاصه و عصاره آن از این قرار است:

1. بخل و خباثت ذاتی نفس:

که از برخورداری هرکسی ناراحت می شود، با اینکه طرف مقابل هیچ دشمنی و سابقه بدی با او ندارد.

2. عداوت و کینه شخصی:

که باعث آرزوی زوال نعمت از فرد مورد عداوت می شود.

مراتب حسد و حکم آن (منبر حسد 5)

مراتب حسد و حکم آن

علمای اخلاق برای حسد مراتبی ذکر کرده اند که برخی از آنها از این قرار است:

1. خطور قلبی

اوّلین مرحله این است که در لحظه ای که با خبر می شود فلان نعمت به کسی و یا فردی که رقیب او می باشد، رسیده، بی اختیار ناراحتی در قلب او خطور می کند و آرزوی زوال آن نعمت را می نماید. همه گرفتار این مرحله اند و گناهی بر آن بار نیست.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

«ثَلَاثٌ لَا یَنْجُو مِنْهُنَّ اَحَدٌ الظَّنُّ وَ الطِّیَرَةُ وَ الْحَسَدُ وَ سَاُحَدِّثُکُمْ بِالْمَخْرَجِ مِنْ ذَلِکَ اِذَا ظَنَنْتَ فَلَا تُحَقِّقْ وَ اِذَا تَطَیَّرْتَ فَامْضِ وَ اِذَا حَسَدْتَ فَلَا تَبْغِ؛

سه چیز است که هیچ کس از آنها رهایی ندارد:

گمان [بد]، فال بد و حسد.

و من راه نجات از آنها را برای شما بازگو می کنم. :

1) هنگامی که گمان [بد] درباره کسی بردی، به آن، ترتیب اثر مده

2)و هنگامی که فال بد زدی، اعتنا مکن و به کار خود ادامه بده

3)و هنگامی که حسد ورزیدی، ستم نکن [و در عمل آن را دنبال نکن«

زیان های دنیوی و اخروی حسادت (منبر حسد 4)

زیانهای حسادت

ضررها و زیانهای حسادت در دو بخش قابل بررسی است:

الف. زیانهای دنیوی

زیانهای روحی و جسمی حسادت در دنیا بیش از آن است که در بخشی از یک مقاله بیان شود. آنچه می توان گفت، اهمّ زیانهاست که عبارت اند از:

 1.نا آرامی روانی

حسود دائما ناراحت است و همین امر سبب ناآرامی و سلب آسایش روحی او می گردد. به هر اندازه دیگران موفقیّت به دست آورند و از نعمتهای الهی برخوردار شوند، به همان اندازه حسود آسایش و آرامش روحی را از دست می دهد. هر چند از امکانات رفاهی خوبی هم برخوردار باشد و تا این صفت رذیله را درمان نکند، آسایش پیدا نمی کند.

از حضرت ذکریا علیه السلام نقل شده که خداوند تبارک و تعالی می فرماید: «

اَلْحَاسِدُ عَدُوٌّ لِنِعْمَتِی مُتَسَخِّطٌ لِقَضَائِی غَیْرُ رَاضٍ لِقِسْمَتِیَ الَّتِی قَسَمْتُ بَیْنَ عِبَادِی؛ حسود دشمن نعمت من است [که به بندگانم می دهم] و بر تقدیر و فرمان من غضبناک است و از روزی که بین بندگانم تقسیم نموده ام، ناراضی است.»

همین ناراحتی است که آرامش روحی او را سلب می کند و در روایات متعددی به آن اشاره شده است؛ از جمله:

آثار زیان بار حسادت(منبر حسد 3)

خطر حسد برای دانشمندان

هر قشر و صنفی دچار حسادت است و هر انسانی که خود را نسازد، حسودی در او رشد و ریشه می کند؛ اما خطر این صفت رذیله را برای علما بیشتر گوشزد کرده اند

.

در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که آن حضرت فرمود: «سِتَّةٌ یَدْخُلُونَ النَّارَ قَبْلَ الْحِسَابِ بِسِتَّةٍ؛ شش گروه، به خاطر شش صفت، قبل از حساب [الهی] وارد آتش می شوند.

«قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ هُمْ قَالَ الْأُمَرَاءُ بِالْجَوْرِ وَ الْعَرَبُ بِالْعَصَبِیَّةِ وَ الدَّهَاقِینَ بالتَّکَبُّرِ وَ التُّجَّارُ بِالْخِیَانَةِ وَ أَهْلُ الرُّسْتاقِ بِالْجَهَالَةِ وَ الْعُلَمَاءُ بِالْحَسَدِ؛ عرض کردند ای رسول خدا! آنها چه کسانی هستند؟ فرمود: زمامداران به خاطر ستم و بیدادگری، عرب به خاطر تعصب [ناروا]، کدخدایان و خانها به خاطر تکبر، تجار به خاطر خیانت [به مردم]، روستاییان به خاطر جهل و نادانی و دانشمندان به خاطر حسادت.»

با اینکه کار علما و دانشمندان بیشتر مربوط به امور معنوی است که هیچ مزاحمتی در آن راه ندارد و هر کس بدون کوچک ترین ضرر و زیانی به دیگری، می تواند به بالاترین مرتبه صعود کند و افزونی علم فردی، تهجد و معنویت والای انسانی، زیبا سخنرانی نمودن فردی و... هیچ مانع و زیانی به دیگر هم صنفان نمی رساند.

خطر حسد در روایات(منبر حسد 2)

خطر حسد در بیان روایات

در روایات معصومان علیهم السلام تعبیرات هشدار دهنده ای درباره خطرناک بودن حسد وارد شده که به نمونه هایی اشاره می شود:

1. ریشه تمامی رذایل

علی علیه السلام می فرماید: «رَأْسُ الرَّذَائِلِ الْحَسَدُ؛ ریشه تمامی رذیلتها [و صفات ناپسند] حسادت است.»

برخی گناهان حالت تولیدی و زایش گناه دارد که یکی از آنها حسادت است و توسط آن، تهمت، دروغگویی، نفاق، غیبت، اهانت، کتک زدن، قتل و نابودی دیگران و... به وجود می آید از اینرو می توان آن را «ام الرذائل» و ریشه صفات رذیله خواند.

به همین جهت است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از حسد بر امتش چنین احساس خطر می کرد: «اَخْوَفُ مَا اَخَافُ عَلَی اُمَّتِی اَنْ یَکْثُرَ لَهُمُ الْمَالُ فَیَتَحَاسَدُونَ وَ یَقْتَتِلُونَ؛ بدترین چیزی که بر امتم ترس دارم این است که مال آنها فراوان شود؛ پس بر همدیگر حسودی کنند و به جنگ و قتال بپردازند.»

2. آفت دین

در صحیفه معاویة بن وهب آمده است که امام صادق علیه السلام فرمود:

«آفَةُ الدِّینِ الْحَسَدُ وَ الْعُجْبُ وَ الْفَخْرُ؛ آفت دین و ایمان سه چیز:

حسد و خودبزرگ بینی و فخر فروشی است«

وقتی ریشه رذایل در جان و روح انسان جا گرفت و دین و ایمان را آفت زده کرد، انسان دنیا و آخرتش را از دست می دهد.

معنای حسد و حسادت در قرآن(منبر حسد 1)

مجله مبلغان تیر و مرداد 1386، شماره 93

حسد

معنای حسد در لغت

یکی از گناهان خطرساز و کلیدی که گناهان متعددی را در پی دارد، «حسد» است. راغب اصفهانی در تعریف حسد، چنین می گوید: «اَلْحَسَدُ تَمَنّی زَوَالِ نِعْمَةٍ مِنْ مُسْتَحَقٍّ لَهَا وَ رُبَّمَا کَانَ مَعَ ذَلِکَ سَعْیٌ فِی اِزَالَتِهَا؛ حسد، آرزوی زوال نعمت از مستحق آن است و گاه همراه این آرزو تلاشی [هم] در زوال نعمت انجام می گیرد.»

معنای حسد در روایات

در روایات نیز به این معنی اشاره شده است. از جمله امام علی علیه السلام می فرماید: «الْحَاسِدُ یَرَی أَنَّ زَوَالَ النِّعْمَةِ عَمَّنْ یَحْسُدُهُ نِعْمَةً عَلَیْه؛ حسود [زوال نعمت را از دیگران آرزو می کند و[ فکر می کند زوال نعمت از [دیگران و[ کسی که به او حسادت ورزیده، نعمتی برای اوست [در حالی که چنین نیست»