چهل حدیث منتخب از امام هادی علیه السلام

چهل حدیث منتخب از امام هادی (ع)

مجموعه: احادیث و سخنان بزرگان

 

چهل حدیث منتخب از علی بن محمد الهادی (ع)
قالَ الا مامُ اءبو الحسن ، علىّ الهادى صلوات اللّه و سلامه علیه :

1- مَنِ اتَّقىَ اللّهَ یُتَّقى ، وَمَنْ اءطاعَ اللّهَ یُطاعُ، وَ مَنْ اءطاعَ الْخالِقَ لَمْ یُبالِ سَخَطَ الْمَخْلُوقینَ، وَمَنْ اءسْخَطَ الْخالِقَ فَقَمِنٌ اءنْ یَحِلَّ بِهِ سَخَطُ الْمَخْلُوقینَ.
ترجمه :
فرمود: کسى که تقوى الهى را رعایت نماید و مطیع احکام و مقرّرات الهى باشد، دیگران مطیع او مى شوند.
و هر شخصى که اطاعت از خالق نماید، باکى از دشمنى و عداوت انسان ها نخواهد داشت ؛ و چنانچه خداى متعال را با معصیت و نافرمانى خود به غضب درآورد، پس سزاوار است که مورد خشم و دشمنى انسان ها قرار گیرد.

 

-----------------------------
2- قالَ علیه السلام : مَنْ اءنِسَ بِاللّهِ اسْتَوحَشَ مِنَ النّاسِ، وَعَلامَةُ الاُْنْسِ بِاللّهِ الْوَحْشَةُ مِنَ النّاسِ.
ترجمه :
فرمود: کسى که با خداوند متعال مونس باشد و او را اءنیس خود بداند، از مردم احساس وحشت مى کند.
و علامت و نشانه اءنس با خداوند وحشت از مردم است یعنى از غیر خدا نهراسیدن و از مردم احتیاط و دورى کردن .

-----------------------------
3- قالَ علیه السلام :السَّهَرَ اءُلَذُّ الْمَنامِ، وَالْجُوعُ یَزیدُ فى طیبِ الطَّعامِ.
ترجمه :
فرمود: شب زنده دارى ، خواب بعد از آن را لذیذ مى گرداند؛ و گرسنگى در خوشمزگى طعام مى افزاید یعنى هر چه انسان کمتر بخوابد بیشتر از خواب لذت مى برد و هر چه کم خوراک باشد مزّه غذا گواراتر خواهد بود .

-----------------------------
4- قالَ علیه السلام : لا تَطْلُبِ الصَّفا مِمَّنْ کَدِرْتَ عَلَیْهِ، وَلاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سُوءَ ظَنِّکَ إ لَیْهِ، فَإ نَّما قَلْبُ غَیْرِکَ کَقَلْبِکَ لَهُ.
ترجمه :
فرمود: از کسى که نسبت به او کدورت و کینه دارى ، صمیّمیت و محبّت مجوى .
همچنین از کسى که نسبت به او بدگمان هستى ، نصیحت و موعظه طلب نکن ، چون که دیدگاه و افکار دیگران نسبت به تو همانند قلب خودت نسبت به آن ها مى باشد.

-----------------------------
5- قالَ علیه السلام : الْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ، وَالزَّهْوُ جالِبُ الْمَقْتِ، وَالْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داعٍ إ لَى الْغَمْطِ وَالْجَهْلِ، وَالبُخْلُ اءذَمُّ الاْ خْلاقِ، وَالطَّمَعُ سَجیَّةٌ سَیِّئَةٌ.
ترجمه :
فرمود: حسد موجب نابودى ارزش و ثواب حسنات مى گردد.
تکبّر و خودخواهى جذب کننده دشمنى و عداوت افراد مى باشد.
عُجب و خودبینى مانع تحصیل علم خواهد بود و در نتیجه شخص را در پَستى و نادانى نگه مى دارد. بخیل بودن بدترین اخلاق است ؛ و نیز طَمَع داشتن خصلتى ناپسند و زشت مى باشد.

 

-----------------------------
6- قالَ علیه السلام : الْهَزْلُ فکاهَةُ السُّفَهاءِ، وَ صَناعَةُ الْجُهّالِ.
ترجمه :
فرمود: مسخره کردن و شوخى هاى - بى مورد - از بى خردى است و کار انسان هاى نادان مى باشد.

-----------------------------
7- قالَ علیه السلام : الدُّنْیا سُوقٌ رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ.
ترجمه :
فرمود: دنیا همانند بازارى است که عدّه اى در آن براى آخرت سود مى برند و عدّه اى دیگر ضرر و خسارت متحمّل مى شوند.

-----------------------------
8- قالَ علیه السلام : النّاسُ فِى الدُّنْیا بِالاْ مْوالِ وَ فِى الاَّْخِرَةِ بِالاْ عْمالِ.
ترجمه :
فرمود: مردم در دنیا به وسیله ثروت و تجمّلات شهرت مى یابند ولى در آخرت به وسیله اعمال محاسبه و پاداش داده خواهند شد.

-----------------------------
9- قالَ علیه السلام : مُخالَطَةُ الاْ شْرارِ تَدُلُّ عَلى شِرارِ مَنْ یُخالِطُهُمْ.
ترجمه :
فرمود: همنشین شدن و معاشرت با افراد شرور نشانه پستى و شرارت تو خواهد بود.

-----------------------------
10- قالَ علیه السلام : أ هْلُ قُمْ وَ أ هْلُ آبَةِ مَغْفُورٌلَهُمْ ، لِزیارَتِهِمْ لِجَدّى عَلىّ ابْنِ مُوسَى الرِّضا عَلَیْهِ السَّلامُ بِطُوس ، اءلا وَ مَنْ زارَهُ فَأ صابَهُ فى طَریقِهِ قَطْرَةٌ مِنَ السَّماءِ حَرَّمَ جَسَدَهُ عَلَى النّارِ.
ترجمه :
فرمود: اءهالى قم و اءهالى آبه یکى از روستاهاى حوالى ساوه آمرزیده هستند به جهت آن که جدّم امام رضا علیه السلام را در شهر طوس زیارت مى کنند.
و سپس حضرت افزود: هر که جدّم امام رضا علیه السلام را زیارت کند و در مسیر راه صدمه و سختى تحمّل کند خداوند آتش را بر بدن او حرام مى گرداند.

-----------------------------
11- عَنْ یَعْقُوبِ بْنِ السِّکیتْ، قالَ: سَاءلْتُ أ بَاالْحَسَنِ الْهادى علیه السلام : ما بالُ الْقُرْآنِ لا یَزْدادُ عَلَى النَّشْرِ وَالدَّرْسِ إ لاّ غَضاضَة ؟
قالَ علیه السلام : إ نَّ اللّهَ تَعالى لَمْ یَجْعَلْهُ لِزَمانٍ دُونَ زَمانٍ، وَلالِناسٍ دُونَ ناسٍ، فَهُوَ فى کُلِّ زَمانٍ جَدیدٌ وَ عِنْدَ کُلِّ قَوْمٍ غَضُّ إ لى یَوْمِ الْقِیامَةِ.

ترجمه :
یکى از اصحاب حضرت به نام ابن سِکیّت گوید: از امام هادى علیه السلام سؤ ال کردم : چرا قرآن با مرور زمان و زیاد خواندن و تکرار، کهنه و مندرس نمى شود؛ بلکه همیشه حالتى تازه و جدید در آن وجود دارد؟
مام علیه السلام فرمود: چون که خداوند متعال قرآن را براى زمان خاصّى و یا طایفه اى مخصوص قرار نداده است ؛ بلکه براى تمام دوران ها و تمامى اقشار مردم فرستاده است ، به همین جهت همیشه حالت جدید و تازه اى دارد و براى جوامع بشرى تا روز قیامت قابل عمل و اجراء مى باشد.

-----------------------------
12- قالَ علیه السلام :الْغَضَبُ عَلى مَنْ لا تَمْلِکُ عَجْزٌ، وَ عَلى مَنْ تَمْلِکُ لُؤْمٌ.
ترجمه :
فرمود: غضب و تندى در مقابل آن کسى که توان مقابله با او را ندارى ، علامت عجز و ناتوانى است ، ولى در مقابل کسى که توان مقابله و رو در روئى او را دارى علامت پستى و رذالت است .

-----------------------------
13- قالَ علیه السلام : یَاْتى عَلماءُ شیعَتِنا الْقَوّامُونَ بِضُعَفاءِ مُحِبّینا وَ اءهْلِ وِلایَتِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ، وَالاْ نْوارُ تَسْطَعُ مِنْ تیجانِهِمْ.
ترجمه :
فرمود: علماء و دانشمندانى که به فریاد دوستان و پیروان ما برسند و از آن ها رفع مشکل نمایند، روز قیامت در حالى محشور مى شوند که تاج درخشانى بر سر دارند و نور از آن ها مى درخشد.
-----------------------------
14- قالَ علیه السلام : لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ: اسْتَکْثِرُوا لَنا مِنَ الْباذِنْجانِ، فَإ نَّهُ حارُّ فى وَقْتِ الْحَرارَةِ، بارِدٌ فى وَقْتِ الْبُرُودَةِ، مُعْتَدِلٌ فِى الاْ وقاتِ کُلِّها، جَیِّدٌ عَلى کلِّ حالٍ.
ترجمه :
به بعضى از غلامان خود فرمود: بیشتر براى ما بادمجان پخت نمائید که در فصل گرما، گرم و در فصل سرما، سرد است .
و در تمام دوران سال معتدل مى باشد و در هر حال مفید است.

-----------------------------
15- قالَ علیه السلام : التَّسْریحُ بِمِشْطِ الْعاجِ یُنْبُتُ الشَّعْرَ فِى الرَّأ سِ، وَ یَطْرُدُ الدُّودَ مِنَ الدِّماغِ، وَ یُطْفِى ءُ الْمِرارَ، وَ یَتَّقِى اللِّثةَ وَ الْعَمُورَ.
ترجمه :
فرمود: شانه کردن موها به وسیله شانه عاج ، سبب روئیدن و افزایش مو مى باشد، همچنین سبب نابودى کرم هاى درون سر و مُخ خواهد شد و موجب سلامتى فکّ و لثه ها مى گردد.

-----------------------------
16- قالَ علیه السلام : اُذکُرْ مَصْرَعَکَ بَیْنَ یَدَىْ اءهْلِکَ لا طَبیبٌ یَمْنَعُکَ، وَ لا حَبیبٌ یَنْفَعُکَ.
ترجمه :
فرمود: بیاد آور و فراموش نکن آن حالت و موقعى را که در میان جمع اعضاء خانواده و آشنایان قرار مى گیرى و لحظات آخر عمرت سپرى مى شود و هیچ پزشکى و دوستى و ثروتى نمى تواند تو را از آن حالت نجات دهد.

-----------------------------
17- قالَ علیه السلام : إ نَّ الْحَرامَ لایَنْمى ، وَإ نْ نَمى لا یُبارَکُ فیهِ، وَما اءَنْفَقَهُ لَمْ یُؤْجَرْ عَلَیْهِ، وَ ما خَلَّفَهُ کانَ زادَهُ إ لَى النّارِ.
ترجمه :
فرمود: همانا اموال حرام ، رشد و نموّ ندارد و اگر هم احیاناً رشد کند و زیاد شود برکتى نخواهد داشت و با خوشى مصرف نمى گردد.
و آنچه را از اموال حرام انفاق و کمک کرده باشد اءجر و پاداشى برایش نیست و هر مقدارى که براى بعد از خود به هر عنوان باقى گذارد معاقب مى گردد.

-----------------------------
18- قالَ علیه السلام : اَلْحِکْمَةُ لا تَنْجَعُ فِى الطِّباعِ الْفاسِدَةِ.
ترجمه :
فرمود: حکمت اثرى در دل ها و قلب هاى فاسد نمى گذارد.

-----------------------------
19- قالَ علیه السلام : مَنْ رَضِىَ عَنْ نَفْسِهِ کَثُرَ السّاخِطُونَ عَلَیْهِ.
ترجمه :
فرمود: هر که از خود راضى باشد بدگویان او زیاد خواهند شد.

-----------------------------
20- قالَ علیه السلام : اَلْمُصیبَةُ لِلصّابِرِ واحِدَةٌ وَ لِلْجازِعِ اِثْنَتان .
ترجمه :
فرمود: مصیبتى که بر کسى وارد شود و صبر و تحمّل نماید، تنها یک ناراحتى است ؛ ولى چنانچه فریاد بزند و جزع کند دو ناراحتى خواهد داشت.

-----------------------------
21- قالَ علیه السلام : اِنّ لِلّهِ بِقاعاً یُحِبُّ اءنْ یُدْعى فیها فَیَسْتَجیبُ لِمَنْ دَعاهُ، وَالْحیرُ مِنْها.
ترجمه :
فرمود: براى خداوند بقعه ها و مکان هائى است که دوست دارد در آن ها خدا خوانده شود تا آن که دعاها را مستجاب گرداند که یکى از بُقْعه ها حائر و حرم امام حسین علیه السلام خواهد بود.

-----------------------------
22- قالَ علیه السلام : اِنّ اللّهَ هُوَ الْمُثیبُ وَالْمُعاقِبُ وَالْمُجازى بِالاَْعْمالِ عاجِلاً وَآجِلاً.
ترجمه :
فرمود: همانا تنها کسى که ثواب مى دهد و عِقاب مى کند و کارها را در همان لحظه یا در آینده پاداش مى دهد، خداوند خواهد بود.

-----------------------------
23- قالَ علیه السلام : مَنْ هانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ فَلا تَاءمَنْ شَرَّهُ.
ترجمه :
فرمود: هرکس به خویشتن إ هانت کند و کنترل نفس نداشته باشد خود را از شرّ او در اءمان ندان .

-----------------------------
24- قالَ علیه السلام : اَلتَّواضُعُ اءنْ تُعْطَیَ النّاسَ ما تُحِبُّ اءنْ تُعْطاهُ.
ترجمه :
فرمود: تواضع و فروتنى چنان است که با مردم چنان کنى که دوست دارى با تو آن کنند.

-----------------------------
25- قالَ علیه السلام : اِنّ الْجِسْمَ مُحْدَثٌ وَاللّهُ مُحْدِثُهُ وَ مُجَسِّمُهُ.
ترجمه :
فرمود: همانا اجسام ، جدید و پدیده هستند و خداوند متعال به وجود آورنده و تجسّم بخش آن ها است.

-----------------------------
26- قالَ علیه السلام : لَمْ یَزَلِ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَیْئىٌ مَعَهُ، ثُمَّ خَلَقَ الاَْشْیاءَ بَدیعاً، وَاخْتارَ لِنَفْسِهِ اءحْسَنَ الاْ سْماء.
ترجمه :
فرمود: خداوند از اءزَل ، تنها بود و چیزى با او نبود، تمام موجودات را با قدرت خود آفریده ، و بهترین نام ها را براى خود برگزید.

-----------------------------
27- قالَ علیه السلام : اِذا قامَ الْقائِمُ یَقْضى بَیْنَ النّاسِ بِعِلْمِهِ کَقَضاءِ داوُد علیه السلام وَ لا یَسْئَلُ الْبَیِّنَةَ.
ترجمه :
فرمود: زمانى که حضرت حجّت (عجّ) قیام نماید در بین مردم به علم خویش قضاوت مى نماید؛ همانند حضرت داود علیه السلام که از دلیل و شاهد سؤ ال نمى فرماید.

-----------------------------
28- قالَ علیه السلام : مَنْ اَطاعَ الْخالِقَ لَمْ یُبالِ بِسَخَطِ الْمَخْلُوقینَ وَ مَنْ اءسْخَطَ الْخالِقَ فَقَمِنٌ اءنْ یَحِلَّ بِهِ الْمَخْلُوقینَ.
ترجمه :
فرمود: هرکس مطیع و پیرو خدا باشد از قهر و کارشکنى دیگران باکى نخواهد داشت .

-----------------------------
29- قالَ علیه السلام : اَلْعِلْمُ وِراثَةٌ کَریمَةٌ وَالاْ دَبُ حُلَلٌ حِسانٌ، وَالْفِکْرَةُ مِرْآتٌ صافَیةٌ.
ترجمه :
فرمود: علم و دانش بهترین یادبود براى انتقال به دیگران است ، ادب زیباترین نیکى ها است و فکر و اندیشه آئینه صاف و تزیین کننده اعمال و برنامه ها است .

-----------------------------
30- قالَ علیه السلام : الْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ، داعٍ إ لىَ الْغَمْطِ وَ الْجَهْلِ.
ترجمه :
فرمود: خودبینى و غرور، انسان را از تحصیل علوم باز مى دارد و به سمت حقارت و نادانى مى کشاند.

-----------------------------
31- قالَ علیه السلام : لا تُخَیِّبْ راجیکَ فَیَمْقُتَکَ اللّهُ وَ یُعادیکَ.
ترجمه :
فرمود: کسى که به تو امید بسته است ناامیدش مگردان ، وگرنه مورد غضب خداوند قرار خواهى گرفت .

-----------------------------
32- قالَ علیه السلام : مَا اسْتَراحَ ذُو الْحِرْصِ.
ترجمه :
فرمود: شخص طمّاع و حریص نسبت به اموال و تجمّلات دنیا هیچگاه آسایش و استراحت نخواهد داشت.

-----------------------------
33- قالَ علیه السلام : الْعِتابُ مِفْتاحُ التَّقالى ، وَالعِتابُ خَیْرٌ مِنَ الْحِقْدِ.
ترجمه :
فرمود: (مواظب باش که ) عتاب و پرخاش گرى ، مقدّمه و کلید غضب است ، ولى در هر حال پرخاش گرى نسبت به کینه و دشمنى درونى بهتر است (چون کینه ، ضررهاى خظرناک ترى را در بردارد).

-----------------------------
34- قالَ علیه السلام : الْغِنى قِلَّةُ تَمَنّیکَ، وَالرّضا بِما یَکْفیکَ، وَ الْفَقْرُ شَرَهُ النّفْسِ وَ شِدَّةُ القُنُوطِ، وَالدِّقَّةُ إ تّباعُ الْیَسیرِ وَالنَّظَرُ فِى الْحَقیرِ.
ترجمه :
متر آرزو و توقّع باشد و به آنچه موجود و حاضر است راضى و قانع گردى ، ولیکن فقر و تهى دستى در آن موقعى است که آرزوهاى نفسانى اهمیّت داده شود، امّا دقّت و توجّه به مسائل ، اهمیّت دادن به امکانات موجود و مصرف و استفاده صحیح از آن ها است ، اگر چه ناچیز و کم باشد.

-----------------------------
35- قالَ علیه السلام : الاِْمامُ بَعْدى الْحَسَنِ، وَ بَعْدَهُ ابْنُهُ الْقائِمُ الَّذى یَمْلاَُ الاَْرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً.
ترجمه :
فرمود: امام و خلیفه بعد از من (فرزندم ) حسن ؛ و بعد از او فرزندش مهدى موعود علیهما السلام مى باشد که زمین را پر از عدل و داد مى نماید، همان طورى که پر از ظلم و ستم گشته باشد.

-----------------------------
36- قالَ علیه السلام : إ ذا کانَ زَمانُ الْعَدْلِ فیهِ أ غْلَبُ مِنَ الْجَوْرِ فَحَرامٌ أ نْ یُظُنَّ بِأ حَدٍ سُوءاً حَتّى یُعْلَمَ ذلِکَ مِنْهُ.
ترجمه :
فرمود: در آن زمانى که عدالت اجتماعى ، حاکم و غالب بر تباهى باشد، نباید به شخصى بدگمان بود مگر آن که یقین و معلوم باشد.

-----------------------------
37- قالَ علیه السلام : إ نَّ لِشیعَتِنا بِوِلایَتِنا لَعِصْمَةٌ، لَوْ سَلَکُوا بِها فى لُجَّةِ الْبِحارِ الْغامِرَةِ.
ترجمه :
فرمود: همانا ولایت ما اهل بیت براى شیعیان و دوستانمان پناهگاه اءمنى مى باشد که چنانچه در همه امور به آن تمسّک جویند، بر تمام مشکلات (مادّى و معنوى ) فایق آیند.

-----------------------------
38- قالَ علیه السلام : یا داوُدُ لَوْ قُلْتَ: إ نَّ تارِکَ التَّقیَّةَ کَتارِکِ الصَّلاةِ لَکُنتَ صادِقاً.
ترجمه :
فرمود: به یکى از اصحابش - به نام داود صرّمى - فرمود: اگر قائل شوى که ترک تقیّه همانند ترک نماز است ، صادق خواهى بود.

-----------------------------
39- قالَ: سَاءلْتُهُ عَنِ الْحِلْمِ؟ فَقالَ علیه السلام : هُوَ اءنْ تَمْلِکَ نَفْسَکَ وَ تَکْظِمَ غَیْظَکَ، وَ لا یَکُونَ ذلَکَ إ لاّ مَعَ الْقُدْرَةِ.
ترجمه :
یکى از اصحاب از آن حضرت پیرامون معناى حِلم و بردبارى سؤ ال نمود؟
حضرت در پاسخ فرمود: این که در هر حال مالک نَفْس خود باشى و خشم خود را فرو برى و آن را خاموش نمائى و این تحمّل و بردبارى در حالى باشد که توان مقابله با شخصى را داشته باشى .

-----------------------------
40- قالَ علیه السلام : اِنّ اللّهَ جَعَلَ الدّنیا دارَ بَلْوى وَالاْ خِرَةَ دارَ عُقْبى ، وَ جَعَلَ بَلْوى الدّنیا لِثوابِ الاْ خِرَةِ سَبَباً وَ ثَوابَ الاْ خِرَةِ مِنْ بَلْوَى الدّنیا عِوَضاً.
ترجمه :
فرمود: همانا خداوند، دنیا را جایگاه بلاها و امتحانات و مشکلات قرار داد؛ و آخرت را جایگاه نتیجه گیرى زحمات ، پس بلاها و زحمات و سختى هاى دنیا را وسیله رسیدن به مقامات آخرت قرار داد و اجر و پاداش زحمات دنیا را در آخرت عطا مى فرماید.

منبع:

روایاتی درباره صدقه

۱۳۹۴/۰۱/۱۶

 صدقه در احادیث

• فضیلت صدقه
• خداوند ، گیرنده صدقات است
• پاداش صدقه
• صدقه و دفع بلا
• جلوگیرى صدقه از مرگهاى دل خراش
• درمان بیماران با صدقه
• صدقه کلید روزى است
• هر کار نیکى صدقه است
• خوددارى از بدى، صدقه است
• برترین صدقه
• حقّ تقدّم خویشاوندان در صدقه
• فضیلت و آثار صدقه نهانى
• اهل بیت علیهم السلام و صدقه نهانى
• فضیلت صدقه آشکار و آثار آن
• فضیلت صدقه شبانه و روزانه و آثار آن
• مرز صدقه
• ثواب رساندن صدقات
• مصارف صدقه
• کسانى که مستحق صدقه (زکات) نیستند
• آفات صدقه
• آداب دهش
• صدقه کافر
• صدقه دادن به گنهکار براى حفظ او از معصیت

فضیلت صدقه

امام صادق علیه السلام :

 لَمّا اُنزِلَت آیَةُ الزَّکاةِ  «خُذْ مِنْ أمْوالِهِم صَدَقَةً تُطَهِّرُهم و تُزَکِّیهِم بِها » (توبة : ۱۰۳) و اُنزِلَت فی شَهرِ رَمَضانَ، فَأمَرَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله مُنادِیَهُ فَنادى فِی الناسِ : إنّ اللّه َ فَرَضَ علَیکُمُ الزَّکاةَ کَما فَرَضَ علَیکُمُ الصَّلاةَ .

چون آیه زکات «از اموال آنان صدقه اى بگیر تا بدان وسیله آنها را پاک و پاکیزه گردانى» در ماه رمضان نازل شد ، رسول خدا صلى الله علیه و آله به جارچى خود فرمود تا در میان مردم جار زند که : خداوند زکات را نیز ، همچون نماز بر شما واجب فرمود . 

( الکافی : ۳/۴۹۷/۲ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أرضُ القِیامَةِ نارٌ، ما خَلا ظِلَّ المؤمِنِ فإنَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ .
زمین قیامت [یکپارچه ]آتش است به جز سایه مؤمن؛ زیرا صدقه اش بر او سایه مى افکند .

( الکافی : ۴ / ۳ / ۶ )

     

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إنّ الصَّدَقَةَ لَتُطفِئُ عن أهلِها حَرَّ القُبورِ، و إنّما یَسـتَظِلُّ المُؤمِنُ یَومَ القِیامَةِ فی ظِلِّ صَدَقَتِهِ .
 صدقه ، گرماى گورها را از صدقه دهنده دور مى کند و روز قیامت، مؤمن در سایه صدقه خود پناه مى گیرد .

(  کنز العمّال : ۱۵۹۹۶)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

کُلُّ امرِئٍ فی ظِلِّ صَدَقَتِهِ حتّى یُقضى بَینَ الناسِ 
 [روز قیامت] هر کسى در سایه صدقه خود است تا آنگاه که میان مردم داورى شود . 

( کنز العمّال : ۱۶۰۶۸ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إنَ الصَّدَقَةَ لتُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ .
صدقه ، خشم پروردگار را فرو مى نشاند . 

( کنز العمّال : ۱۶۱۱۴ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ لَیَضحَکُ إلى الرجُلِ إذا مَدَّ یَدَهُ فی الصَّدَقةِ، و مَن ضَحِکَ اللّه ُ إلَیهِ غَفَرَ لَهُ .
هرگاه انسان دست خود را به دادن صدقه دراز کند ، خداوند عزّ و جلّ به رویش لبخند مى زند و هر که خدا بر او لبخند زند ، آمرزیده است . 

( کنز العمّال : ۱۶۱۶۶)

امام على علیه السلام :

الصَّدقَةُ جُنَّةٌ مِن النارِ .
صدقه ، سپرى در برابر آتش است .

( وسائل الشیعة : ۶/۲۵۸/۱۷ )

خَلَّتانِ لا اُحِبُّ أن یُشارِکَنی فیهِما أحَدٌ : وُضُوئی فإنّهُ مِن صَلاتِی، و صَدَقَتی فإنّها مِن یَدِی إلى یَدِ السائلِ؛ فإنّها تَقَعُ فی یَدِ الرحمنِ .
 دو چیز است که دوست ندارم کسى در آنها با من شریک شود : وضویم ، زیرا جزء نماز من است و صدقه ام، که باید از دست من به دست سائل برسد ؛ زیرا صدقه در دست خداى رحمان قرار مى گیرد . 

( بحار الأنوار : ۸۰/۳۲۹/۲ )

امام صادق علیه السلام :

إنّ اللّه َ تبارَکَ و تعالى یقولُ : ما مِن شَیءٍ إلاّ و قد وَکَّلتُ مَن یَقبِضُهُ غَیرِی، إلاّ الصَّدَقةَ؛ فإنّی أتَلَقَّفُها بِیَدِی تَلَقُّـفا .
 خداوند تبارک و تعالى مى فرماید : هیچ چیزى نیست مگر این که کسى را مأمور گرفتن آن کرده ام بجز صدقه که آن را با دست خودم مى قاپم . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۳۴/۶۸ )

پاداش صدقه

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

اِتَّقُوا النارَ و لَو بِشِقِّ التَّمرَةِ؛ فإنّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ یُربِیها لِصاحِبِها کما یُرْبی أحَدُکُم فِلْوَهُ أو فَصِیلَهُ؛ حتّى یُوَفِّیَهُ إیّاها یَومَ القِیامَةِ، حتّى یکونَ أعظَمَ مِن الجَبَلِ العَظیمِ .
خود را از آتش نگه دارید هر چند با یک نصف خرما باشد ؛ زیرا همان طور که یکى از شما کُرّه اسب یا بچه شتر خود را مى پروراند ، خداوند عزّ و جلّ نیز آن نصفِ خرما را براى صاحبش مى پروراند و در روز قیامت آن را که بزرگتر از یک کوه عظیم شده است ، به او مى دهد . 

(  بحار الأنوار : ۹۶/۱۲۲/۲۹ )  

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إنَّ اللّه َ لَیُربِی لأِحَدِکُم التَّمرَةَ و اللُّقمَةَ ، کما یُرْبِی أحَدُکُم فِلوَهُ أو فَصِیلَهُ؛ حتّى تَکونَ مِثلَ اُحُدٍ .
 همان گونه که فردى از شما کُرّه اسب یا بچّه شتر خود را مى پروراند ، خداوند نیز یک دانه خرما یا لقمه نان [صدقه] را مى پروراند چندان که به اندازه کوه اُحُد مى شود .

( کنز العمّال : ۱۶۰۰۲ )

 

امام صادق علیه السلام : خداوند متعال فرمود :

إنَّ مِن عِبادِی مَن یَتَصَدَّقُ بِشِقِّ تَمرَةٍ، فَاُربِیها لَهُ کَما یُرْبی أحَدُکُم فِلْوَهُ، حتّى أجعَلَها لَهُ مِثلَ جَبَلِ اُحُدٍ .
بعضى از بندگان من نصف خرمایى را صدقه مى دهند و من ، همچنان که یکى از شما کُرّه اسب خود را مى پروراند ، آن نصفِ خرما را براى او مى پرورانم، تا جایى که آن را به بزرگى کوه اُحُد مى گردانم .

(  الأمالی للطوسی : ۱۲۵/۱۹۵)

صدقه و دفع بلا

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

الصَّدَقةُ تَدفَعُ البَلاءَ، و هِی أنجَحُ دَواءٍ، و تَدفَعُ القَضاءَ و قد اُبرِمَ إبراما، و لا یَذهَبُ بالأدواءِ إلاّ الدعاءُ و الصَّدَقةُ .
 صدقه ، بلا را دفع مى کند و مؤثرترین داروست ؛ صدقه ، قضاى حتمى را دفع مى کند و چیزى جز دعا و صدقه درد و بیماریها را از بین نبرد . 

(بحار الأنوار : ۹۶/۱۳۷/۷۱ )

بحار الأنوار :

 عن رسولِ اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ لا إلهَ إلاّ هُو لَیَدفَعُ بِالصَّدَقَةِ الدّاءَ، و الدُّبَیْلَةَ، و الحَرَقَ، و الغَرَقَ، و الهَدمَ، و الجُنونَ ـ فَعَدَّ صلى الله علیه و آله سَبعینَ بابا مِنَ الشَّـرِّ ـ 
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود : خداى یکتا درد و توده معده و آتش سوزى و غرق شدن و ویرانى و دیوانگى را با صدقه دفع مى کند . ـ رسول خدا صلى الله علیه و آله هفتاد بلا را برشمرد. 

( بحار الأنوار : ۶۲/۲۶۹/۶۱ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

الصَّدَقَةُ تَمنَعُ سَبعینَ نَوعا مِن أنواعِ البَلاءِ، أهوَنُها الجُذامُ و البَرَصُ .
صدقه ، هفتاد نوع بلا را دفع مى کند که ساده ترین آنها جذام و پیسى است .

(  کنز العمّال : ۱۵۹۸۲ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

الصَّدَقةُ تَسُدُّ سَبعِینَ بابا مِن الشَّرِّ .
صدقه ، هفتاد دَرِ بلا را مى بندد . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۳۲/۶۴ )

جلوگیرى صدقه از مرگهاى دل خراش

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

الصَّدقَةُ تَمنَعُ مِیتَةَ السُّوءِ .
 صدقه، از مردنِ بد و دل خراش جلوگیرى مى کند .

( بحار الأنوار : ۹۶/ ۱۲۴/۳۵ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

الصَّدَقَةُ تَدفَعُ مِیتَةَ السُّوءِ .
 صدقه، مردن بد را دفع مى کند .

( الکافی : ۴/۲/۱ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إن اللّه َ لَیَدرَأُ بِالصَّدَقَةِ سَبعینَ مِیتةً مِنَ السُّوءِ .
 خداوند ، با صدقه هفتاد نوع مُردن دل خراش را [از انسان] دور مى کند . 

( بحار الأنوار : ۶۲/۲۶۹/۶۳ )

تَصَدَّقُوا و داوُوا مَرضاکُم بالصَّدَقَةِ؛ فإنَّ الصَّدَقةَ تَدفَعُ عنِ الأعراضِ و الأمراضِ، و هِیَ زیادَةٌ فی أعمارِکُم و حَسَناتِکُم 
صدقه بدهید و بیماران خود را با صدقه درمان کنید ؛ زیرا صدقه از پیشامدهاى ناگوار و بیماریها جلوگیرى مى کند و بر عمر و حسنات شما مى افزاید . 

( کنز العمّال : ۱۶۱۱۳)

امام باقر علیه السلام :

إنّ الصَّدَقَةَ لَتَدفَعُ سَبعینَ عِلَّةً مِن بَلایا الدنیا مَعَ مِیتَةِ السُّوءِ؛ إنَّ صاحِبَها لا یَموتُ مِیتةَ سُوءٍ أبدا .
 صدقه ، هفتاد بلا از بلایاى دنیوى و مردن بد و دل خراش را دفع مى کند . صدقه دهنده هرگز به مرگ دل خراش نمى میرد . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۳۵/۶۸)

امام باقر علیه السلام :

 البِرُّ و الصَّدَقَةُ یَنفِیانِ الفَقرَ، و یَزِیدانِ فی العُمرِ، و یَدفَعانِ عن صاحِبِهِما سَبعینَ مِیتَةَ سُوءٍ 
 احسان و صدقه ، فقر را مى زدایند و بر عُمر مى افزایند و هفتاد نوع مرگ دل خراش را از صاحب خود دور مى کنند. 

(  ثواب الأعمال : ۱۶۹/۱۱ )

امام صادق علیه السلام :

مَن تَصَدَّقَ فی یَومٍ أو لَیلةٍ ··· دَفَعَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ عَنهُ الهَدمَ و السَّبُعَ و مِیتَةَ السُّوءِ .
 هرکه در روز یا شب صدقه دهد . . . خداوند عزّ و جلّ او را از [ماندن زیر] آوار و [حمله حیوان ]درنده و مردن بد حفظ مى کند .

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۲۴/۳۴ )              

درمان بیماران با صدقه

امام على علیه السلام :

الصَّدَقةُ دَواءٌ مُنجِحٌ .
 صدقه ، دارویى مؤثر است . 

( نهج البلاغة: الحکمة۷ )

امام صادق علیه السلام :

داوُوا مَرضاکُم بِالصَّدَقَةِ .
بیماران خود را با صدقه درمان کنید .

( الکافی : ۴/۳/۵ )

امام صادق علیه السلام :

 داوُوا مَرضاکُم بِالصَّدَقَةِ، و ما على أحَدِکُم أن یَتَصَدَّقَ بِقُوتِ یَومِهِ ؟! إنَّ مَلَکَ المَوتِ یُدفَعُ إلَیهِ الصَّکُّ بِقَبضِ رُوحِ العَبدِ، فَیَتَصَدَّقُ فیقالُ لَهُ : رُدَّ علَیهِ الصَّکَّ .
بیمارانتان را با صدقه درمان کنید ، چه مى شود که هر یک از شما قوت روزانه خود را صدقه دهد؟ گاه سندِ قبض روح بنده به فرشته مرگ داده مى شود ، اما آن بنده صدقه مى دهد و در نتیجه ، به آن فرشته گفته مى شود : سند را بر گردان . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۲۳/۳ )

امام کاظم علیه السلام ـ وقتى مردى از عیالوارى خود و این که همه آنها بیمارند، شِکوه کرد ـ فرمود :

 داوُوهُم بِالصَّدَقةِ، فَلَیسَ شَیءٌ أسرَعَ إجابَةً مِنَ الصَّدَقةِ، و لا أجدى مَنفَعةً على المَرِیضِ مِنَ الصَّدَقةِ .
آنها را با صدقه درمان کن ؛ زیرا هیچ چیز زودتر از صدقه به درگاه خدا پذیرفته نمى شود و براى بیمار دارویى سودمندتر از صدقه نیست . 

(  طبّ الأئمّة لابنی بسطام : ۱۲۳)

صدقه کلید روزى است

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أکثِرُوا مِنَ الصَّدَقَةِ تُرزَقُوا .
زیاد صدقه بدهید تا روزى داده شوید . 

( أعلام الدین : ۳۳۳ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إنَّ الصَّدَقَةَ تَزِیدُ صاحِبَها کَثرَةً ، فَتَصَدَّقُوا یَرحَمْکُمُ اللّه ُ .
صدقه بر روزى و دارایى صدقه دهنده مى افزاید ؛ پس ، خدایتان رحمت کناد ، صدقه بدهید . 

( الأمالی للطوسی: ۱۴/۱۸)

امام على علیه السلام : 

اِستَنزِلُوا الرِّزقَ بِالصَّدَقةِ .
روزى را ، با صدقه فرود آورید . 

( بحار الأنوار : ۷۸/۶۸/۱ )              

امام على علیه السلام :

إذا أملَقتُم فَتاجِرُوا اللّه َ بِالصَّدَقةِ .
هرگاه نادار شدید ، با صدقه با خدا سودا کنید . 

( نهج البلاغة : الحکمة ۲۵۸ )

امام صادق علیه السلام :

إنّی لاَُملِقُ أحیانا، فَاُتاجِرُ اللّه َ بِالصَّدَقةِ .
گاهى اوقات من تنگ دست مى شوم و به وسیله صدقه ، با خدا سودا مى کنم .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۰۶/۵۴ )         

امام صادق علیه السلام :

الصَّدَقةُ تَقضِی الدَّینَ و تُخلِفُ بِالبَرَکَةِ .
 صدقه دادن قرض را ادا مى کند و برکت بر جاى مى گذارد .

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۳۴/۶)

الکافى ـ به نقل از هارون بن عیسى ـ : امام صادق علیه السلام به فرزند خود محمّد فرمود :

 یا بُنَیَّ، کَم فَضَلَ مَعَکَ مِن تلکَ النَّفَقَةِ ؟ قالَ : أربَعونَ دِینارا، قالَ : اُخرُجْ فَتَصَدَّقْ بها، قالَ : إنّهُ لَم یَبقَ مَعِی غَیرُها! قالَ : تَصَدَّقْ بها؛ فَإنَّ اللّه َ عزّ و جلّ یُخلِفُها، أ مَا عَلِمتَ أنَّ لِکُلِّ شَیءٍ مِفتاحا و مِفتاحُ الرِّزقِ الصَّدَقةُ؟ فَتَصَدَّقْ بها فَفَعَلَ ، فما لَبِثَ أبُو عبدِ اللّه ِ علیه السلام عَشرَةَ أیّامٍ حتّى جاءَهُ مِن مَوضِعٍ أربَعَةُ آلافِ دِینارٍ .
فرزندم! از آن خرجى، چقدر اضافه آمده است؟ عرض کرد : چهل دینار . فرمود : برو و آنها را صدقه بده . عرض کرد : فقط همین چهل دینار باقى مانده است . حضرت فرمود : آنها را صدقه بده ؛ زیرا خداوند عزّ و جلّ عوضش را مى دهد . مگر نمى دانى که هر چیزى کلیدى دارد و کلید روزى، صدقه دادن است ، پس آن چهل دینار را صدقه بده محمّد چنین کرد ، و ده روز بیشتر بر ابو عبد اللّه (امام صادق) علیه السلام نگذشت که از جایى چهار هزار دینار به ایشان رسید . 

( الکافی : ۴ / ۹ / ۳ )

هر کار نیکى صدقه است

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

کُلُّ مَعروفٍ صَدَقةٌ .
 هر کار نیکى ، صدقه است . 

( الخصال : ۱۳۴/۱۴۵ .   )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

کلُّ مَعروفٍ صَدَقةٌ إلى غَنِیٍّ أو فَقیرٍ .
 هر احسانى، به توانگر یا به تهیدست ، صدقه است .

( الأمالی للطوسی : ۴۵۸/۱۰۲۳ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 کُلُّ مَعروفٍ صَدَقةٌ، و ما وَقَى بهِ المَرءُ عِرضَهُ کُتِبَ لَهُ بهِ صَدَقةٌ .  
هر کار نیکى صدقه است، و هر کارى که انسان به وسیله آن آبرویش را حفظ کند، براى او صدقه نوشته مى شود .

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۸۲/۲۹ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

تَصَدَّقُوا على أخِیکُم بِعِلمٍ یُرشِدُهُ و رَأیٍ یُسَدِّدُهُ 
با علمى که برادر شما را ارشاد و نظرى که او را راهنمایى مى کند ، به وى صدقه دهید . 

( بحار الأنوار : ۷۵/۱۰۵/۴۰)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

الکَلِمَةُ الطَّیِّبَةُ صَدَقةٌ، و کُلُّ خُطوَةٍ تَخطُوها إلى الصلاةِ صَدَقةٌ .
سخن نیکو و پاکیزه صدقه است، و هر گامى که به سوىِ نماز برمى دارى صدقه است .

( بحار الأنوار : ۸۳/۳۶۹/۳۰ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إسماعُ الأصَمِّ صَدَقَةٌ .
 فهماندن سخن به ناشنوا ، صدقه است .  

( کنز العمّال : ۱۶۳۰۳ )

 تَبَسُّمُکَ فی وَجهِ أخیکَ صَدَقةٌ ، و أمرُکَ بِالمَعروفِ صَدَقةٌ، و نَهیُکَ عنِ المُنکَرِ صَدَقةٌ، و إرشادُکَ الرَّجُلَ فی أرضِ الضَّلالِ لکَ صَدَقةٌ، و إماطَتُکَ الحَجَرَ و الشَّوکَ و العَظمَ عنِ الطَّریقِ لکَ صَدَقةٌ، و إفراغُکَ مِن دَلوِکَ فی دَلوِ أخیک صَدَقةٌ .
 لبخند زدن تو به روى برادرت صدقه است ، امر به معروف تو صدقه است ، نهى از منکر تو صدقه است و نشان دادن راه به کسى که راه بلد نیست صدقه است ، برداشتن سنگ و خار و استخوان از سر راه صدقه است ، و خالى کردن آب از دلو خود به دلو برادرت صدقه است .

(   7.کنز العمّال : ۱۶۳۰۵ .  )

بحار الأنوار : روایت شده که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

إنَّ على کُلِّ مُسلمٍ فی کلِّ یَومٍ صَدَقةً، قیلَ : مَن یُطِیقُ ذلکَ؟ قالَ صلى الله علیه و آله : إماطَتُکَ الأذى عنِ الطَّریقِ صَدَقةٌ، و إرشادُکَ الرَّجُلَ إلى الطَّریقِ صَدَقةٌ، و عِیادَتُکَ المَریضَ صَدَقةٌ، و أمرُکَ بالمَعروفِ صَدَقةٌ، و نَهیُکَ عنِ المُنکَرِ صَدَقةٌ، و رَدُّکَ السَّلامَ صَدَقَةٌ .
بر هر مسلمانى است که هر روز صدقه بدهد . عرض شد : چه کسى توان این کار را دارد؟ حضرت فرمود : برداشتن چیزهاى آسیب رسان از سر راه صدقه است ؛ نشان دادن راه به کسى صدقه است ، عیادت از بیمار صدقه است ، امر به معروف صدقه است ، نهى از منکر صدقه است و سلام را جواب دادن صدقه است . 

( بحار الأنوار:۷۵/۵۰/۴)

امام صادق علیه السلام :

 صَدَقةٌ یُحِبُّها اللّه ُ : إصلاحٌ بینَ الناسِ إذا تَفاسَدُوا، و تَقارُبٌ بَینَهِم إذا تَباعَدُوا .
صدقه اى که خدا آن را دوست دارد عبارت است از : اصلاح میان مردم هرگاه رابطه شان تیره شد، و نزدیک کردن آنها به یکدیگر هرگاه از هم دور شدند .

( الکافی : ۲/۲۰۹/۱ )

امام صادق علیه السلام :

إسماعُ الأصَمِّ مِن غَیرِ تَضَجُّرٍ صَدَقةٌ هَنِیئَةٌ .
 فهماندن سخن به ناشنوا ، بى آن که از این کار اظهار ناراحتى کنى ، صدقه اى گواراست . 

( بحار الأنوار: ۷۴/۳۸۸/۱ )

امام صادق علیه السلام :  

کانَ علیُّ بنُ الحسینِ علیهما السلام إذا أصبَحَ خَرَجَ غادِیا فی طَلَبِ الرِّزقِ، فقیلَ لَهُ : یا بنَ رسولِ اللّه ِ ، أینَ تَذهَبُ ؟ فقالَ : أتَصَدَّقُ لِعِیالی ، قیلَ لَهُ : أ تَتَصَدَّقُ ؟ قال : مَن طَلَبَ الحَلالَ فهُو مِن اللّه ِ عَزَّ و جلَّ صَدَقةٌ علَیهِ .
على بن الحسین علیهما السلام صبح که مى شد در طلب روزى بیرون مى رفت . به آن حضرت عرض شد : یا بن رسول اللّه ! کجا مى روى؟ فرمود : مى روم براى خانواده ام صدقه بیاورم . عرض شد : آیا شما نیز صدقه مى گیرید؟ فرمود : هر که در طلب روزى حلال بر آید ، آن روزى ، صدقه اى است از جانب خداوند عزّ و جلّ به او . 

( الکافی : ۴ / ۱۲ / ۱۱)

خوددارى از بدى، صدقه است

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 تَرکُ الشَّرِّ صَدَقةٌ .
خوددارى از بدى ، صدقه است .  

( بحار الأنوار : ۷۷/۱۶۰/۱۶۸ )  

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

کُفَّ شَرَّکَ عنِ الناسِ؛ فإنّها صَدَقةٌ مِنکَ على نفسِکَ .
به مردم شرّ مرسان ؛ زیرا این کار صدقه اى است که براى خودت مى دهى .

( کنز العمّال : ۱۶۳۰۶ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أمسِکْ لِسانَکَ؛ فإنّها صَدَقةٌ تَصَدَّقُ بها على نَفسِکَ .
 زبانت را نگه دار ؛ زیرا این کار صدقه اى است که براى خودت مى دهى . 

( الکافی : ۲/۱۱۴/۷ )

کنز العمّال ـ به نقل از ابو موسى ـ : پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

على کُلِّ مسلمٍ صَدَقةٌ، قالَ : أ فَرَأیتَ إن لم یَجِدْ ؟ قال : یَعتَمِلُ بیَدِهِ فَیَنفَعُ نفسَهُ و یَتَصَدَّقُ. قالَ : أ فَرَأیتَ إن لم یَستَطِعْ ؟ قالَ : فَیُعِینُ ذا الحاجَةِ المَلهوفَ، قالَ: أ رأیتَ إن لَم یَفعَلْ؟ قالَ : یَأمُرُ بالخَیرِ، قالَ : أ رأیتَ إن لَم یَفعَلْ؟ قالَ: یُمسِکُ عنِ الشَّرِّ فإنّهُ لَهُ صَدَقةٌ .
بر هر مسلمانى است که صدقه بدهد . ابو موسى عرض کرد : اگر چیزى نداشت چه؟ فرمود : با دست خود کار کند و از دسترنجش هم خودش استفاده کند و هم صدقه دهد . عرض کرد : اگر نتوانست کار کند چه؟ فرمود : به نیازمندِ غمزده یارى رساند . عرض کرد : اگر این کار را نکرد چه؟ فرمود : به کارهاى خوب فرمان دهد . عرض کرد : اگر این کار را هم نکرد چه؟ فرمود : از بدى خوددارى کند ، که براى او این خوددارى نمودن صدقه است .

( کنز العمّال : ۱۶۳۰۷)

برترین صدقه

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در پاسخ به سؤال از برترین صدقه ـ فرمود :

أن تَصَدَّقَ و أنتَ صَحیحٌ شَحیحٌ، تَأمُلُ البَقاءَ و تَخافُ الفَقرَ، و لا تُمهِلْ حتّى إذا بَلَغَتِ الحُلقومَ قُلتَ : لِفُلانٍ کذا و لفُلانٍ کذا، ألاَ و قَد کانَ لِفُلانٍ .
 این که وقتى سالم و تنگ چشم هستى، [ یعنى ]  به زندگى امیدوارى و مى ترسى به فقر دچار شوى ، صدقه بدهى و نگذارى تا وقتى که جانت به لب رسید  ( در آستانه مرگ قرار گرفتى)  بگویى : این قدر، مال فلان باشد و آن قدر، مال بهمان . چون در آن هنگام [خواهى نخواهى ]مال دیگرى خواهد بود .  

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۷۸/۱۳ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در پاسخ به سؤال از برترین صدقه ـ فرمود :

جُهدٌ مِن مُقِلٍّ إلى فَقیرٍ فی سِرٍّ .
آن چه شخص تنگ دست در توان دارد و در نهان به نیازمندى مى دهد . 

( بحار الأنوار : ۷۷/۷۰/۱ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أفضَلُ الناسِ رَجُلٌ یُعطِی جُهدَهُ .
 برترین مردم کسى است که هر چه در توان دارد عطا مى کند . 

( کنز العمّال : ۱۶۰۸۴ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أفضَلُ الصَّدَقةِ سِرٌّ إلى فَقیرٍ و جُهدٌ مِن مُقِلٍّ .
 برترین صدقه ، صدقه نهانى دادن به فقیر است و ایثار تنگ دست . 

( کنز العمّال : ۱۶۲۵۰ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إنَّ أفضَلَ الصَّدَقةِ صَدَقةُ اللِّسانِ، تَحقُنُ بهِ الدِّماءَ، و تَدفَعُ بهِ الکَریهَةَ، و تَجُرُّ المَنفَعةَ إلى أخیکَ المُسلِمِ .
 برترین صدقه ، صدقه زبان است که با آن از ریختن خونها جلوگیرى کنى و پیشامد ناخوشایند را دفع کنى و به برادر مسلمانت سودى برسانى . 

( قصص الأنبیاء : ۱۸۸/۲۳۵ )

کنز العمال ـ به نقل از سمرة ـ : پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

أفضَلُ الصَّدَقةِ اللِّسانِ، فَقیلَ : یا رسولَ اللّه ِ ، و ما صَدَقةُ اللِّسانِ؟ قالَ : الشَّفاعَةُ، تَفُکُّ بها الأسیرَ، و تَحقُنُ بها الدمَ، و تَجُرُّ بها المَعروفَ و الإحسان إلى أخیکَ، و تَدفَعُ بها الکَریهَةَ 
 برترین[صدقه]،صدقه زبان است . عرض شد: یا رسول اللّه ! صدقه زبان چیست؟ فرمود : میانجیگرى کردن تا با آن اسیرى را آزاد کنى و خونى را از به ناحق ریختن حفظ کنى و به برادرت خوبیى برسانى و پیشامد ناگوارى را دفع نمایى . 

( کنز العمال : ۱۶۳۶۰ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

ما مِن صَدَقةٍ أفضلَ مِن قَولِ الحَقِّ 
هیچ صدقه اى برتر از گفتنِ حق نیست . 

( کنز العمّال : ۱۶۳۲۴ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : 

أفضَلُ الصَّدَقةِ أن یَتَعَلَّمَ المَرءُ المُسلمُ عِلما ثُمّ یُعَلِّمَهُ أخاهُ المُسلِمَ .
 برترین صدقه این است که شخص مسلمان علمى بیاموزد و سپس آن را به برادر مسلمان خود یاد دهد . 

(  کنز العمّال : ۱۶۳۵۷)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أفضَلُ الصَّدَقةِ حِفظُ اللِّسانِ .
 برترین صدقه ، نگهداشتن زبان است .  

(  کنز العمّال : ۱۶۳۶۱ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

وَ الذی نفسِی بِیَدِهِ ما أنفَقَ الناسُ مِن نَفقَةٍ أحَبَّ مِن قَولِ الخَیرِ 
سوگند به خدایى که جانم در دست اوست ، مردم هیچ انفاقى نکردند که دوست داشتنى تر از گفتار نیک باشد .  

( المحاسن : ۱/۷۸/۴۱)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در پاسخ به پرسش از برترین صدقه ـ فرمود :

على ذِی الرَّحِمِ الکاشِحِ .
صدقه اى که به خویشاوند کینه ورز داده شود .

( ثواب الأعمال : ۱۷۱/۱۸ .   )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أفضَلُ الصَّدَقةِ على الأسِیرِ المُخضَرِّ عَیناهُ مِنَ الجُوعِ .
بهترین صدقه ، صدقه اى است که به اسیرى که چشمانش از گرسنگى تیره و تار شده ، داده شود . 

( بحار الأنوار : ۷۴/۳۶۹/۶۰ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أفضَلُ الصَّدَقةِ ظِلُّ فُسطاطٍ فی سَبیلِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ .
 بهترین صدقه ، سایه خیمه اى است که در جهاد براى خدا بر پا مى شود . 

( کنز العمّال : ۱۶۳۶۲)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أفضَلُ الصَّدَقةِ فی رَمَضانَ 
 برترین صدقه ، صدقه اى که در ماه رمضان داده شود .  

( کنز العمّال : ۱۶۲۴۹    )

امام باقر یا امام صادق علیهما السلام ـ در پاسخ به سؤال از برترین صدقه ـ فرمود :

جُهدُ المُقِلِّ، أ ما سَمِعتَ قولَ اللّه ِ عَزَّ و جـلَّ: «و یُؤْثِرُونَ على أنفُسِهِم و لَـو کـانَ بِهِـم خَصاصَةٌ» تَرى هاهُنا فَضلاً ؟! .
 آنچه تنگ دست در توان دارد و مى بخشد ؛ نشنیده اى این سخن خداى عزّ و جلّ را که: «و دیگران را بر خویشتن ترجیح دهند ، هر چند خود نیازمندند»؟ آیا در زمینه صدقه برتر از این به نظرت مى آید؟!

( الحشر : ۹ -  بحار الأنوار : ۹۶/۱۷۹/۱۵)

امام صادق علیه السلام :

إنّ صاحِبَ الکثیرِ یَهونُ علَیهِ ذلکَ، و قد مَدَحَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ صاحِبَ القَلیلِ فقالَ : «و یُؤْثِرُونَ على أنْفُسِهِم و لَـو کـانَ بِهِـم خَصاصَةٌ» .
صدقه دادن براى توانگر آسان است ، اما خداوند عزّ و جلّ کسى را که اندک مالى دارد [و همان را ایثار مى کند] ستوده و فرموده است : «و دیگران را بر خود بر مى گزینند هرچند خود نیازمندند» . 

( الخصال : ۹۷/۴۲ )

امام صادق علیه السلام :

أفضَلُ الصَّدَقةِ إبرادُ الکَبِدِ الحَرّى .
بهترین صدقه ، خنک کردن جگر تفتیده است . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۷۲/۸)

امام کاظم علیه السلام :

 عَونُکَ لِلضَّعیفِ مِن أفضَلِ الصَّدَقةِ
 کمک تو به ناتوان ، از بهترین صدقه هاست . 

( تحف العقول : ۴۱۴)

حقّ تقدّم خویشاوندان در صدقه

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

لا صَدَقَةَ و ذُو رَحِمٍ مُحتاجٌ .
تا زمانى که خویشاوندِ نیازمند هست ، به کسى دیگر نباید صدقه داد . 

(  بحار الأنوار : ۹۶/۱۴۷/۲۴ )          

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : 

إنَّ الصَّدَقةَ على ذِی القَرابَةِ یُضَعَّفُ أجرُها مَرَّتَینِ .
صدقه دادن به خویشاوند ، اجرش دو چندان است . 

( کنز العمّال : ۱۶۲۲۶)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 أفضَلُ الصَّدقَةِ على اُختِکَ أو ابنَتِکَ، و هِی مَردُودَةٌ علَیکَ لَیسَ لَها کاسِبٌ غَیرُکَ .
 برترین صدقه آن است که به خواهرت یا دخترت بدهى . این صدقه به خودت برمى گردد و جز تو کسى دریافت کننده آن نیست . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۸۱/۲۷ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

صَدَقةُ ذِی الرَّحِمِ على ذِی الرَّحِمِ صَدَقةٌ و صِلَةٌ .
صدقه دادنِ خویشاوند به خویشاوند ، هم صدقه است وهم صله رحم . 

( الجامع الصغیر : ۲/۹۴/۴۹۹۴ )

امام حسین علیه السلام : از رسول خدا صلى الله علیه و آله شنیدم که مى فرماید :

سَمِعتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یقولُ : اِبدَأْ بِمَن تَعُولُ : اُمَّکَ و أباکَ و اُختَکَ و أخاکَ ، ثُمّ أدناکَ فَأدناکَ .
 از خانواده ات شروع کن : مادرت ، پدرت ، خواهرت و برادرت ؛ سپس به کسانى که در مرتبه بعد و بعدتر قرار دارند [صدقه بده] . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۴۷/۲۴ )

فضیلت و آثار صدقه نهانى

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

صَدَقةُ السِّرِّ تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ .
صدقه پنهانى ، خشم پروردگار را فرو مى نشاند .

( مکارم الأخلاق : ۱/۲۹۶/۹۲۵)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

سَـبعَةٌ فی ظِلِّ عَرشِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ یَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ : ··· رجُلٌ تَصَدَّقَ بِیَمِینِهِ فَأخفاهُ عن شِمالِهِ .
آن روز که هیچ سایه اى جز سایه عرش خدا نیست ، هفت نفر در سایه عرش اویند : ··· مردى که با دست راستش صدقه دهد و آن را از دست چپ خود مخفى بدارد .

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۷۷/۵)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : 

أکثِرْ مِن صَدَقةِ السِّرِّ؛ فإنّها تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ جَلَّ جَلالُهُ .
صدقه پنهانى ، زیاد بده ؛ زیرا صدقه پنهانى خشم خداوند ، جلّ جلاله ، را فرو مى نشاند .

( بحار الأنوار:۹۶/۱۷۶/۴)

امام على علیه السلام : 

الصَّدَقةُ فی السِّرِّ مِن أفضَلِ البِرِّ .
صدقه نهانى ، از بهترین نیکى هاست . 

( غرر الحکم : ۱۵۱۸)

امام على علیه السلام :

أفضَلُ ما تَوَسَّلَ بهِ المُتَوَسِّلُونَ الإیمانُ باللّه ِ ··· و صَدَقةُ السِّرِّ؛ فإنّها تُذهِبُ الخَطِیئةَ و تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ .
بهترین وسیله اى که متوسّلان به آن چنگ مى زنند ، ایمان به خداست . . . و صدقه نهانى ؛ زیرا صدقه نهانى گناه را مى برد و خشم پروردگار را فرو مى نشاند .

( الأمالی للطوسی : ۲۱۶/۳۸۰ )

امام زین العابدین علیه السلام :

و حَقُّ الصَّدَقةِ أن تَعلَمَ أنّها ذُخرُکَ عندَ رَبِّک عَزَّ و جلَّ، و وَدِیعَتُکَ التی لا تَحتاجُ إلى الإشهادِ علَیها، و کنتَ بما تَستَودِعُهُ سِرّا أوثَقَ مِنکَ بما تَستَودِعُهُ عَلانِیَةً، و تَعلَمَ أنّها تَدفَعُ البَلایا و الأسقامَ عنکَ فی الدنیا، و تَدفَعُ عنکَ النارَ فی الآخِرَةِ .
حقّ صدقه این است که بدانى آن اندوخته تو نزد پروردگار عزّ و جلّ توست و سپرده اى است که نیازى به شاهد گرفتن بر آن نیست و اطمینانت به سپرده اى که نهانى به ودیعه مى گذارى، بیشتر از چیزى باشد که آشکارا مى سپارى، و این که بدانى صدقه در دنیا، بلاها و بیماریها را از تو مى گرداند و در آخرت، آتش دوزخ را . 

( بحار الأنوار : ۷۴/۴/۱)

امام صادق علیه السلام :

لا تَتَصَدَّقْ على أعیُنِ الناسِ لِیُزَکُّوکَ؛ فإنّکَ إن فَعَلتَ ذلکَ فَقَدِ استَوفَیتَ أجرَکَ، و لکنْ إذا أعطَیتَ بِیَمِینِکَ فلا تُطلِعْ علَیها شِمالَکَ؛ فإنَّ الذی تَتَصَدَّقُ لَهُ سِرّا یَجزِیکَ عَلانِیَةً .
جلو چشم مردم صدقه نده تا تو را ستایش کنند ؛ زیرا اگر چنین کنى هر آینه پاداش خود را گرفته اى ؛ بلکه اگر با دست راستت صدقه دادى دست چپت خبردار نشود ؛ زیرا آن کسى که به خاطر او پنهانى صدقه مى دهى ، پاداش تو را آشکارا خواهد داد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۸۴/۱ )

امام صادق علیه السلام :

الصَّدَقةُ و اللّه ِ فی السِّرِّ أفضَلُ مِنَ الصَّدَقةِ فی العَلانِیَةِ، و کذلکَ و اللّه ِ العِبادَةُ فی السِّرِّ أفضَلُ مِنها فی العَلانِیَةِ .
به خدا سوگند ، صدقه نهانى برتر از صدقه آشکار است و نیز به خدا سوگند ، که عبادت نهانى برتر از عبادت آشکار است . 

( الکافی : ۴/۸/۲)

اهل بیت علیهم السلام و صدقه نهانى

امام باقر علیه السلام ـ درباره امام زین العابدین علیه السلام ـ فرمود :

 إنّهُ کانَ یَخرُجُ فی اللَّیلةِ الظَّلماءِ، فَیَحمِلُ الجِرابَ على ظَهرِهِ حتّى یَأتِیَ بابا بابا، فَیَقرَعَهُ ثمّ یُناوِلَ مَن کانَ یَخرُجُ إلَیهِ، و کانَ یُغَطِّی وَجهَهُ إذا ناوَلَ فَقیرا لِئلاّ یَعرِفَهُ 
 آن حضرت در دل شب تار از خانه بیرون مى رفت و انبان را بر پشت خود حمل مى کرد و به در یکایک خانه ها مى رفت و آنها را مى کوبید و به هر که در را باز مى کرد چیزى مى داد . آن حضرت هرگاه به فقیرى چیزى مى داد ، صورت خود را مى پوشاند که او را نشناسد . 

( بحار الأنوار : ۴۶/۸۹/۷۷ )

بحار الأنوار ـ به نقل از محمّد بن اسحاق ـ : 

إنّهُ کانَ ناسٌ مِن أهلِ المَدینةِ یَعِیشُونَ لا یَدرُونَ مِن أینَ مَعاشُهُم، فلمّا ماتَ علیُّ بنُ الحسـینِ فَقَدُوا ما کانُوا یُؤتَونَ بهِ باللیلِ .
گروهى از مردم مدینه، گذرانِ زندگى مى کردند، بدون آن که بدانند معاش آنها از کجا مى رسد ؛ وقتى على بن الحسین علیهما السلام در گذشت دیگر از آنچه شبها برایشان بُرده مى شد ، خبرى نشد . 

( بحار الأنوار : ۴۶/ ۸۸/۷۷ )

الکافى ـ به نقل از هشام بن سالم ـ :

 کانَ أبو عبدِ اللّه ِ علیه السلام إذا أعتَمَ .حدیث و ذَهَبَ مِنَ اللَّیلِ شَطرُهُ أخَذَ جِرابا فیهِ خُبزٌ و لَحمٌ و الدَّراهمُ، فَحَمَلَهُ على عُنُقِهِ ثُمّ ذَهَبَ به إلى أهلِ الحاجَةِ مِن أهلِ المَدینةِ فَقَسَّمَهُ فیهِم و لا یَعرِفُونَهُ، فَلَمّا مَضى أبو عبدِ اللّه ِ علیه السلام فَقَدُوا ذلکَ، فَعَلِمُوا أنّه کانَ أبا عبدِ اللّه ِ علیه السلام .
 هوا که تاریک مى شد و پاسى از شب که مى گذشت ، امام صادق علیه السلام انبانى پر از نان و گوشت و پول برمى داشت و آن را بردوش خود مى نهاد و براى نیازمندان مدینه مى برد و در میانشان تقسیم مى کرد و آنها او را نمى شناختند. وقتى حضرت علیه السلام درگذشت ، دیگر از آن کمکها خبرى نشد . در نتیجه ، فهمیدند که آن مرد، امام صادق علیه السلام بوده است.  

( الکافی : ۴/۸/۱ )

 

فضیلت صدقه آشکار و آثار آن

امام على علیه السلام :

 إنَّ أفضَلَ ما تَوَسَّلَ بهِ المُتَوَسِّلُونَ إلى اللّه ِ سبحانَهُ و تعالى، الإیمانُ بهِ و برسولِهِ ··· و صَدَقةُ السِّرِّ فإنّها تُکَفِّرُ الخَطیئةَ، و صَدَقةُ العَلانیَةِ فإنّها تَدفَعُ مِیتةَ السَّوءِ .
 بهترین وسیله اى که متوسّلان به خداى سبحان و تعالى به آن چنگ مى زنند ایمان به خدا و رسول اوست . . . و صدقه نهانى که گناه را پاک مى کند و صدقه آشکار که جلوى مردن دل خراش را مى گیرد .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۱۰ )

الکافى ـ به نقل از ابن بکیر از مردى ـ : امام باقر علیه السلام درباره آیه «اگر صدقات را آشکارا دهید ، کار خوبى است» فرمود :

یَعنِی الزَّکاةَ المَفروضَةَ،قالَ:قلتُ: «إنْ تُخْفُوها و تُؤْتُوه الفُقَراءَ» قالَ : یَعنِی النافِلَةَ، إنّهُم کانوا یَستَحِبُّونَ إظهارَ الفَرائضِ و کِتمانَ النَّوافِلِ 
منظور زکات واجب است . راوى مى گوید : عرض کردم : مراد از «اگر آنها را نهانى دهید و به فقرا پردازید» چیست؟ حضرت فرمود : منظور زکات مستحبّى است . آنها انجام دادن آشکار فرایض و به جا آوردن پنهانى نوافل را دوست مى داشتند .

( البقرة : ۲۷۱   -الکافی : ۴/۶۰/۱)

امام صادق علیه السلام : 

صَدَقةُ العَلانِیَةِ تَدفَعُ سَبعینَ نَوعا مِن البَلاءِ .
صدقه آشکار ، هفتاد نوع بلا را دفع مى کند . 

(  ثواب الأعمال : ۱۷۲/۱ )

فضیلت صدقه شبانه و روزانه و آثار آن

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إذا أصبَحتَ فَتَصَدَّقْ بصَدقَةٍ تُذهِبُ عنکَ نَحَسَ ذلکَ الیَومِ، و إذا أمسَیتَ فَتَصَدَّقْ بصَدقَةٍ تُذهِبُ عنکَ نَحَسَ تلکَ اللیلةِ .
چون روز خود را آغاز کردى ، صدقه اى بده، تا شومى آن روز را از تو دور گرداند و چون شب شد صدقه اى بده، تا نحوست آن شب را از تو بِبَرد . 

(  بحار الأنوار : ۹۶/۱۷۶/۳ )

امام صادق علیه السلام :

إنّ صَدَقَةَ اللیلِ تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ، و تَمحُو الذَّنبَ العَظیمَ، و تُهَوِّنُ الحِسابَ، و صَدَقةَ النَّهارِ تُثمِرُ المالَ، و تَزِیدُ فی العُمرِ .
 صدقه شبانه ، خشم پروردگار را فرو مى نشاند و گناه بزرگ را پاک مى کند و حساب را آسان مى گرداند، و صدقه روزانه، مال و ثروت را به بار مى نشاند و عمر را زیاد مى کند . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۲۵/۳۹ )

امام صادق علیه السلام : 

إنَّ صَدقَةَ النهارِ تَمِیثُ الخَطیئةَ کما یَمِیثُ الماءُ المِلحَ، و إنّ صَدقَةَ اللیلِ تُطفِئُ غَضَبَ الربِّ جَلَّ جلالُهُ 
صدقه روزانه، گناه را آب مى کند ، همچنان که آب، نمک را، و صدقه شبانه خشم پروردگار جل جلاله، را فرو مى نشاند . 

( الأمالی للصدوق : ۴۴۹/۶۰۷ )

الدرّ المنثور به نقل از ابن عبّاس ـ درباره آیه «کسانى که اموال خود را در شب و روز نهانى و آشکارا انفاق مى کنند . . .» ـ :

 نَزَلَت فی عَلِیِّ بنِ أبی طالبٍ ، کانَت لَهُ أربَعةُ دراهِمَ فَأنفَقَ بِاللیلِ دِرهَما و بِالنهارِ دِرهَما، و سِرّا دِرهَما و عَلانِیَةً دِرهَما .
 این آیه درباره على بن ابى طالب علیه السلام نازل شد . آن حضرت چهار درهم در اختیار داشت ، یک درهم را شب انفاق کرد ، یکى را روز ، یکى را پنهانى و یکى را آشکارا . 

( الدرّ المنثور : ۲/۱۰۰ -    آل عمران :  ۱۳۴)

 

مرز صدقه

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

المُعتَدی فی الصَّدقةِ کَمانِعِها .
کسى که در صدقه دادن از حد بگذراند ، مانند کسى است که صدقه ندهد . 

( کنز العمّال : ۱۶۲۴۶)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در سفارش به على علیه السلام ـ فرمود : 

أمّا الصَّدَقةُ فَجُهدَکَ حتّى تَقولَ : قد أسرَفتُ و لَم تُسرِفْ .
صدقه آن است که تا توان دارى ببخشى، چندان که بگویى : اسراف کردم ؛ ولى اسراف نکرده باشى . 

( بحار الأنوار : ۷۷/۶۹/۸)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أنفِقُوا و ارضَخُوا، و لا تُحصُوا فَیُحصى علَیکُم، و لا تُوعُوا فَیُوعى علَیکُم .
 انفاق کنید و ببخشید و شمارش نکنید که درباره شما شمارش مى شود، و خسّت نورزید که درباره شما خسّت ورزیده مى شود . 

( کنز العمّال : ۱۶۱۳۸)

امام صادق علیه السلام ـ درباره آیه: «و دستت را به گردنت بسته مدار و آن را به تمامى نیز مگشاى که ملامت دیده و حسرت زده بنشینى» ـ فرمود

الإحْسارُ الفاقَةُ .
حسرت، به معناى تهیدستى است . 

(  الکافی : ۴/۵۵/۶ -  الإسراء : ۲۹ )

امام صادق علیه السلام : 

لَو أنّ رَجُـلاً أنفَقَ ما فی یَدَیهِ فی سَبیلٍ مِن سَبیلِ اللّه ِ ما کانَ أحسَـنَ و لا وُفِّقَ، أ لیسَ یقولُ اللّه ُ تعالى : «و لا تُلْقُوا بِأیْدِیکُم إلى التَّهْلُکَةِ و أحْسِنُوا إنَّ اللّه َ یُحِبُّ المُحْسِنِینَ»  ؟! یَعنی المُقتَصِدینَ 
اگر مردى دار و ندار خود را در راهى از راههاى خدا انفاق کند ، کار پسندیده و موفقیت آمیزى نکرده است؛ مگر نه این که خداوند متعال مى فرماید : «با دستهایتان خود را به هلاکت میندازید و نیکى کنید که خداوند نیکوکاران را دوست دارد»؟ مقصود [از نیکوکاران ] افراد میانه رو هستند . 

( البقرة : ۱۹۵ - الکافی : ۴/۵۳/۷ )

امام صادق علیه السلام :

لا تَدخُـلْ لأِخِیـکَ فی أمـرٍ مَضَرَّتُهُ علَیکَ أعظَمُ مِن مَنفَعَتِهِ لَهُ .
به خاطر برادرت دست به کارى مزن که زیان آن کار براى تو ، بیش از سودش براى او باشد .

( الکافی : ۴/۳۲/۱ )

امام کاظم علیه السلام :

لا تَبذُلْ لإِخوانِکَ مِن نفسِکَ ما ضَرُّهُ علَیکَ أکثَرُ مِن مَنفَعَتِهِ لَهُم .
 به برادرانت از خود، چیزى مبخش که زیان آن براى تو بیشتر از سودش براى آنان است . 

( الکافی : ۴/ ۳۳/۲، انظر وسائل الشیعة : ۱۱/۵۴۳ باب ۱۰)

الدرّ المنثور ـ به نقل از ابن عباس ـ :

إنَّ نَفَرا مِن الصَّحابَةِ حینَ اُمِرُوا بالنَّفقَةِ فی سَبیلِ اللّه ِ أتَوا النبیَّ صلى الله علیه و آله فقالوا : إنّا لا نَدرِی ما هذه النَّفَقةُ التی اُمِرنا بها فی أموالِنا فما نُنفِقُ مِنها ؟ فَأنزَلَ اللّه ُ «و یَسْألُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ العَفْوَ» ، و کانَ قَبلَ ذلکَ یُنفِقُ مالَهُ حتّى ما یَجِدُ ما یَتَصَدَّقُ بهِ، و لا مالاً یَأکُلُ حتّى یُتَصَدَّقَ علَیهِ .
 هنگامى که فرمان انفاق در راه خدا رسید ، گروهى از صحابه نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمدند و عرض کردند : این انفاقى که فرمان یافته ایم تا از اموال خود بکنیم نمى دانیم چیست ؛ چقدر از آن را انفاق کنیم؟ پس خداوند این آیه را نازل فرمود : «از تو مى پرسند چه انفاق کنند ، بگو : مازاد را» . تا پیش از این آیه، مرد از مال خود چندان انفاق مى کرد که دیگر چیزى پیدا نمى کرد تا صدقه بدهد و حتى غذایى براى خوردن خودش باقى نمى ماند به طورى که به او صدقه مى دادند . 

( الدرّ المنثور : ۱/۶۰۷ )

ثواب رساندن صدقات

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

مَن مَشى بصَدَقةٍ إلى مُحتاجٍ کانَ له کَأجرِ صاحِبِها، مِن غَیرِ أن یَنقُصَ مِن أجرِهِ شَیءٌ .
هرکه صدقه اى را به نیازمندى رساند ، اجر صاحب آن صدقه را دارد و از اجر صدقه دهنده نیز چیزى کم نشود .

( الأمالی للصدوق : ۵۱۷/۷۰۷ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 مَن تَصَدَّقَ بصَدَقةٍ على رَجُلٍ مِسکینٍ کانَ لَهُ مِثلُ أجرِهِ، و لَو تَداوَلَها أربَعونَ ألفَ إنسانٍ ثُمّ وَصَلَت إلى المِسکینِ کانَ لَهُم أجرا کامِلاً 
هرکه براى مستمندى صدقه اى گرد آورد ، اجرى همانند اجر صدقه دهنده دارد و اگر چهل هزار انسان هم آن صدقه را دست به دست کنند و سپس به دست مستمند برسد باز به همه آنها اجر کامل داده شود . 

( بحار الأنوار : ۷۶/۳۶۹/۳۰ )   

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

لَو أنَّ الصَّدَقةَ جَرَت على یَدَیْ سَبعینَ ألفَ ألفِ إنسانٍ، کانَ أجرُ آخِرِهِم مِثلَ أجرِ أوَّلِـهِم .
 اگر صدقه میان هفتاد هزار هزار انسان دست به دست شود ، اجر آخرین نفرِ آنها، همانند اجر اوّلین نفرِ آنهاست.

( کنز العمّال : ۱۶۱۹۷)

امام صادق علیه السلام :

لَو جَرى ثَوابُ المَعروفِ على ثَمانینَ کَفّا لاَُجِرُوا کُلُّهُم، مِن غَیرِ أن یَنقُصَ مِن صاحِبِهِ مِن أجرِهِ شیئا .
 اگر صدقه هشتاد دست بگردد ، همه آنها اجر دارند، بى آن که از اجر صاحب صدقه چیزى کاسته شود . 

( ثواب الأعمال : ۱۷۰/۱۴ )    

مصارف صدقه

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

لیسَ المِسکینُ بالطَّوّافِ، و لا بِالذی تَرُدُّهُ التَّمرَةُ و التَّمرَتانِ، و اللُّقمَةُ و اللُّقمَتانِ، و لکنَّ المِسکینَ المُتَعَفِّفُ الذی لا یَسألُ الناسَ شیئا و لا یُفطَنُ لَهُ فَیُتَصَدَّقُ علَیهِ .
مسکین، نه آن گداى دوره گرد است و نه آن کسى که یکى دو دانه خرما و یکى دو لقمه نان مى گیرد و مى رود ، بلکه مسکین آن نادارى است که مناعت و عزت نفس دارد ، به طورى که دست سؤال سوى مردم دراز نمى کند و کسى به تهیدستى او پى نمى برد تا به وى صدقه دهد .

( کنز العمّال : ۱۶۵۵۲)

امام باقر و امام صادق علیهما السلام ـ درباره آیه: «براى سائل و محروم» ـ فرمودند : 

المَحرومُ الرجُلُ الذی لیسَ بعَقلِهِ بَأسٌ و لم یُبسَطْ لَهُ فی الرِّزقِ و هُو مُحارَفٌ .
مردى است که عقلش عیبى ندارد، اما [هرچه کار مى کند و زحمت مى کِشد ]گشایشى در رزق و روزىِ او حاصل نمى شود .

( الذاریات : ۱۹  - الکافی : ۳/۵۰۰/۱۲)

امام صادق علیه السلام ـ نیز درباره همین آیه ـ فرمود :

المَحرومُ المُحارَفُ الذی قد حُرِمَ کَدَّ یَدِهِ فی الشِّراءِ و البَیعِ .
 محروم شخص بى بخت و روزى اى است که در خرید و فروش، چیزى نصیبش نمى شود . 

( الکافی : ۳/۵۰۰/۱۲ )

امام صادق علیه السلام ـ وقتى از ایشان سؤال شد که آیا به گداهایى که درِ خانه ها را مى زنند ، مى توان صدقه داد یا باید از این کار خوددارى کند و آن را به خویشاوندان [ مستمندش ] بدهد؟ ـ فرمود

لا، بل یَبعَثُ بها إلى مَن بینَهُ و بینَهُ قَرابَةٌ، فهذا أعظَمُ لِلأجرِ .
: به آنها ندهد ، بلکه براى خویشاوندان مستمندش بفرستد که این کار اجرش بیشتر است . 

( ثواب الأعمال: ۱۷۱/۲۰)

امام کاظم علیه السلام ـ در پاسخ به نامه کسى که از آن حضرت درباره کمک به گداهاى سر راه نشین پرسیده بود ـ نوشت :

مَن تَصَدَّقَ على ناصِبٍ فَصَدَقَتُهُ علَیهِ لا لَهُ، لکنْ على مَن لا تَعرِفُ مَذهَبَهُ و حالَهُ فذلکَ أفضلُ و أکثَرُ ، و مِن بَعدُ فَمَن تَرَقَّقتَ علَیهِ و رَحِمتَهُ و لَم یُمکِنِ استِعلامُ ما هُو علَیهِ لَم یَکُن بالتَّصَدُّقِ علَیهِ بَأسٌ إن شاءَ اللّه ُ 
هرکه به ناصبى (دشمن اهل بیت) صدقه دهد، آن صدقه برایش گناه است نه ثواب ، اما اگر به کسى که از مذهب و عقیده او خبر ندارى، صدقه بدهى ، بهتر و ثوابش بیشتر است . از این گذشته، هر کس که دلت به حالش سوخت و رحمت به او برانگیخته شد و آگاه شدن از مذهب و عقیده اش هم ممکن نشد، صدقه دادن به او اشکالى ندارد ، ان شاء اللّه . 

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۲۷/۴۶ )

کسانى که مستحق صدقه (زکات) نیستند

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 إنّ الصَّدَقةَ لا تَحِلُّ لِغَنِیٍّ و لا لِذِی مِرَّةٍ سَوِیٍّ، إلاّ لِذِی فَقرٍ مُدقِعٍ أو غُرمٍ مُفظِعٍ، و مَن سَألَ الناسَ لِیُثرِیَ بهِ مالَهُ کانَ خَموشا فی وَجهِهِ یَومَ القِیامَةِ و رَضْفا یَأکُلُهُ مِن جَهَنَّمَ، فَمَن شاءَ فَلْیُقِلَّ و مَن شاءَ فَلْیُکثِرْ
صدقه (زکات) نه براى بى نیاز و توانگر حلال است و نه براى کسى که بدنى سالم و نیرومند دارد ، مگر براى کسى که مبتلا به فقر خوار کننده، یا قرضى کمر شکن باشد . هرکه براى افزودن بر دارایى خویش، دست سؤال سوى مردم دراز کند ، در روز قیامت آن مال خراشى باشد بر چهره او و سنگ تفتیده اى که آن را از آتش دوزخ مى بلعد ؛ پس اینک هرکه خواهد گو با اندک مال خویش بسازد و هرکه خواهد گو [با گدایى] بر دارایى خویش بیفزاید . 

( کنز العمّال : ۱۶۵۴۸)

امام باقر علیه السلام :

إنّ الصَّدَقةَ لا تَحِلُّ لِمُحتَرِفٍ، و لا لِذِی مِرَّةٍ سَوِیٍّ قَوِیٍّ، فَتَنَزَّهُوا عَنها .
صدقه (زکات) براى پیشه ور و نیز کسى که بُنیه اى سالم و قوى دارد حلال نیست ؛ پس ، از گرفتن آن خوددارى کنید . 

( الکافی : ۳/۵۶۰/۲ )

آفات صدقه

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

ثلاثةٌ لا یُکَلِّمُهُمُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ : المَنّانُ الذی لا یُعطِی شیئا إلاّ بِمِنَّةٍ ، و المُسَبِّلُ إزارَهُ، و المُنَفِّقُ سِلعَتَهُ بِالحَلفِ الفاجِرِ 
 سه کس اند که خداوند عزّ و جلّ با آنان سخن نمى گوید : منّت گذار، یعنى کسى که هر چه مى بخشد ، منّت مى گذارد ، و کسى که دامن جامه اش را [از روى تکبّر ]بلند گیرد و کسى که کالایش را با سوگند دروغ رواج دهد .  

( بحار الأنوار: ۹۶/۱۴۱/۶)

 

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

تَصَدَّقُوا مِن غَیرِ مَخِیلَةٍ؛ فإنَّ المَخِیلَةَ تُبطِلُ الأجرَ .
 بى چشمداشت، صدقه بدهید؛ زیرا که چشمداشت اجر را از بین مى برد.

(  تنبیه الخواطر : ۲/۱۲۰ )

امام على علیه السلام : 

تَرکُ المَنِّ زینَةُ المَعروفِ .
منّت ننهادن ، زیور احسان است .

(بحار الأنوار: ۷۸/۸۰/۶۵)

امام على علیه السلام :

الجُودُ مِن کَرَمِ الطَّبیعَةِ، و المَنُّ مَفسَدَةٌ لِلصَّنیعَةِ .
بخشندگى ، از بزرگوارى طبع است، و منّت نهادن خوبى را تباه مى کند .

(  بحار الأنوار : ۷۷/۴۲۱/۴۰ )

امام على علیه السلام ـ در فرمان خود به مالک اشتر ـ نوشت :

إیّاکَ و المَنَّ على رَعِیَّتِکَ بِإحسانِکَ، أو التَّزَیُّدَ فیما کانَ مِن فِعلِکَ، أو أن تَعِدَهُم فَتُتبِعَ مَوعِدَکَ بِخُلفِکَ؛ فإنَّ المَنَّ یُبطِلُ الإحسانَ، و التزیُّدَ یَذهَبُ بِنُورِ الحَقِّ 
زنهار که براى احسانت به مردم بر آنان منّت گذارى، یا کار خود را بیش از آنچه هست جلوه دهى، یا به آنان و عده اى دهى و به کار نبندى ؛ زیرا منّت نهادن، احسان را تباه مى کند و بزرگتر جلوه دادن کار ، روشنایى حق ( حقیقت )  را مى برد .

( نهج البلاغة: الکتاب۵۳ )

امام صادق علیه السلام :

المَنُّ یَهدِمُ الصَّنیعَةَ .
 منّت نهادن ، خوبى را از بین مى برد . 

( الکافی : ۴/۲۲/۲ )      

امام صادق علیه السلام : 

إن کانَت لکَ یَدٌ عندَ إنسانٍ فلا تُفسِدْها بکَثرَةِ المِنَنِ و الذِّکرِ لها، و لکنْ أتبِعْها بأفضَلَ مِنها؛ فإنَّ ذلکَ أجمَلُ بِکَ فی أخلاقِکَ، و أوجَبُ لِلثَّوابِ فی آخِرَتِکَ .
اگر به کسى خوبى کردى، آن را با منّت گذاشتن زیاد و به رُخ کشیدن تباه مساز ، بلکه با خوبىِ بهترى ادامه اش بده ؛ زیرا این کار براى اخلاق تو زیبنده تر است و پاداش آخرتت را واجبتر مى گرداند . 

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۸۳/۱ )

آداب دهش

امام على علیه السلام :

المَطلُ عَذابُ النَّفسِ .
 تعلّل ورزیدن [در احسان و دهش] شکنجه روح است .

(غرر الحکم : ۶۳۵)

امام على علیه السلام :

المَطلُ و المَنُّ مُنَکِّدا الإحسانِ .
تعلّل ورزیدن و منّت نهادن ، احسان را ناگوار مى کنند . 

(غرر الحکم : ۱۵۹۵)

امام على علیه السلام :

المَطلُ أحَدُ المَنعَینِ .
 امروز و فردا کردن، خود یک نوع خوددارى از دهش است . 

( غرر الحکم : ۱۶۰۵ )

امام على علیه السلام :

آفَةُ العَطاءِ المَطلُ .
آفت دهش، امروز و فردا کردن است .

( غرر الحکم : ۳۹۴۱ )

 

امام على علیه السلام : 

ما أنجَزَ الوَعدَ مَن مَطَلَ بهِ 
کسى که در انجام وعده تأخیر کند، [ در حقیقت ] آن را به جاى نیاورده است . 

(غرر الحکم : ۹۵۳۴ )

امام على علیه السلام :

أولَى الناسِ بِالاصطِناعِ : مَن إذا مُطِلَ صَبَرَ، و إذا مُنِعَ عَذَرَ، و إذا اُعطِیَ شَکَرَ .
 سزاوارترین مردم به خوبى ، کسى است که اگر در وعده احسانى که به او داده شده، تأخیر شود ، صبر کند و اگر به آن وعده عمل نشد ، معذور بدارد و اگر به او عطایى شد ، سپاسگزارى کند .

(غرر الحکم : ۳۳۴۷)

امام على علیه السلام :

شَرُّ النَّوالِ ما تَقَدَّمَهُ المَطلُ و تَعَقَّبَهُ المَنُّ .
بدترین بخشش آن است که با تأخیر انجام گیرد و به دنبالش منّت باشد .

( غرر الحکم : ۵۷۳۱ )

صدقه کافر

امام على علیه السلام :

الصَّدَقةُ جُنَّةٌ عَظیمَةٌ و حِجابٌ لِلمُؤمِنِ مِن النارِ، و وِقایَةٌ للکافِرِ مِن تَلَفِ المالِ و یُعَجِّلُ لَهُ الخَلَفَ و یَدفَعُ السُّقمَ عن بَدَنِهِ ، و ما لَهُ فی الآخِرَةِ مِن نَصیبٍ .
صدقه مؤمن سپرى بزرگ و حجابى است براى او در برابر آتش ، و صدقه کافر، دارایى او را از تلف شدن حفظ مى کند و عوض آن در همین دنیا به او داده مى شود و بیمارى ها را از جسم وى دور مى گرداند ، اما در آخرت نصیبى ندارد .

( تحف العقول : ۱۲۳ )

صدقه دادن به گنهکار براى حفظ او از معصیت

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 قالَ رَجُلٌ : لأَتَصَدَّقَنَّ اللیلةَ بصَدَقةٍ ، فَخَرَجَ بصَدَقَتِهِ فَوَضَعَها فی یدِ سارِقٍ، فَأصبَحُوا یَتَحَدَّثُونَ : تَصَدَّقَ اللیلةَ على سارِقٍ ! فقالَ : اللّهُمَّ لکَ الحَمدُ، على سارقٍ ! لأَتَصَدَّقَنَّ بصَدَقةٍ، فَخَرَجَ بصَدَقتِهِ فَوَضَعَها فی یدِ زانیَةٍ ، فَأصبَحُوا یَتَحَدَّثُونَ : تَصَدَّقَ اللیلةَ على زانیَةٍ ! فقالَ : اللّهُمَّ لکَ الحَمدُ ، على زانیَةٍ ! لأَتَصَدَّقَنَّ بصَدَقةٍ، فَخَرَجَ بصدقتِهِ فَوَضَعَها فی یدِ غَنَیٍّ، فَأصبَحُوا یَتَحَدَّثُونَ : تَصَدَّقَ على غَنِیٍّ ! فقالَ : اللّهُمّ لکَ الحَمدُ ، على سارقٍ و على زانیةٍ و على غَنِیٍّ!فَأتى فقیلَ لَهُ : أمّا صَدَقَتُکَ على سارقٍ فَلَعَلَّهُ أن یَستَعِفَّ عن سَرقَتِهِ، و أمّا على الزانیَةِ فلعلَّها أن تَستَعِفَّ عن زِناها، و أمّا الغَنِیُّ فَلَعَلَّهُ أن یَعتَبِرَ فَیُنفِقَ ممّا أعطاهُ اللّه ُ .
مردى گفت : امشب حتماً صدقه اى مى دهم و آنگاه از منزل خارج شد و صدقه اش را برد و در دست دزدى گذاشت . صبح که شد مردم مى گفتند: دیشب به یک دزد صدقه داده است! او گفت : خدایا! شکر، صدقه ام به دست دزد افتاد [و هدر رفت]! امشب صدقه دیگرى مى دهم ، پس صدقه اش را برد و [ندانسته ]در دست زن بد کاره اى گذاشت . صبح که شد مردم مى گفتند: دیشب به زناکارى صدقه داده است! او گفت : خدایا! شکر، صدقه ام به دست زانیه اى افتاد. امشب صدقه دیگرى مى دهم ، پس صدقه اش را برد و در دست یک توانگر گذاشت . باز صبح مردم از صدقه دادن او به یک توانگر سخن گفتند . مرد گفت : خدایا! شکر، صدقه ام به دست دزدى و زانیه اى و توانگرى افتاد پس ، بازگشت . [کسى از حکمت کار او آگاه بود در توجیه اقدام او به او گفت: ]آن صدقه ات که به دست دزد رسید، بدان سبب بود که شاید از سرقت دست بردارد و آن صدقه که به دست زن بد کاره افتاد ، براى آن بود که بلکه از زنا دادن خوددارى کند و آن صدقه که به دست توانگر رسید ، از آن رو بود که بلکه عبرت گیرد و از آنچه خداوند عطایش کرده است انفاق کند .

( کنز العمّال : ۱۶۱۹۳)

میزان الحکمه،جلد ششم